Cümə axşamı, 28 Mart 2024
USD : 1.7
EUR : 1.8724
Hava
+25 ° Baku
+18 ° Quba
+17 ° Qusar
+22 ° Gəncə
+27 ° Lənkəran
+32 ° Naxçıvan
+30 ° Salyan
+19 ° Şəki

Türkiyə İsveç və Finlandiyanın NATO üzvlüyünə niyə mane olur?

İsveç və Finlandiyanın tezliklə NATO-ya qoşulma istəyi veto hüququna malik olan Türkiyənin etirazları nəticəsində puç olub...

PİA.az xəbər verir ki, bu barədə Reuters Agentliyinin məqaləsində bildirilir.

Üç ölkə keçən iyun ayında Madriddə alyansa üzvlüklə bağlı gələcək addımlarla bağlı razılığa gəlsələr də, Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəflərin, xüsusilə də İsveçin sövdələşmənin şərtlərinə riayət etmədiyini bildirib.
Bu həftə Ərdoğan üzvlüklə bağlı danışıqları qeyri-müəyyən müddətə təxirə salıb.

NATO-nun 30 üzvündən yalnız Türkiyə və Macarıstan parlamentləri Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsindən sonra təhlükəsizliklərindən narahat olan İsveç və Finlandiyanın alyansa girişini hələ təsdiq etməyib.

Türkiyə niyə İsveç və Finlandiyanın üzvlüyünə etiraz edir?

Türkiyə deyir ki, İsveç 1984-cü ildə Türkiyə dövlətinə qarşı silaha sarılan qadağan edilmiş Kürdüstan Fəhlə Partiyasının (PKK) yaraqlılarına sığınacaq verir.

Qeyd edək ki, PKK Türkiyə, İsveç, ABŞAvropada terror qruplaşması kimi tanınıb.
Türkiyə Stokholm və Helsinkinin PKK və 2016-cı ildə çevriliş cəhdində günahlandırdığı digər qrupa qarşı daha sərt mövqe tutmasını istəyir.

Madriddə imzalanan üçtərəfli razılaşmada Finlandiya və İsveç terrorizmlə mübarizə üçün daha çox işləmək, o cümlədən silahlı şübhəlilərin ekstradisiyası və deportasiyası üzrə işi gücləndirmək barədə razılığa gəliblər. Lakin İsveç məhkəmələri bəzi şəxslərin deportasiyasının qarşısını alıb.

İsveç və Türkiyə arasında gərginliyi İsveçdəki son etirazlardan sonra daha da artıb. Türkiyə bu aksiyaları nifrət doğuran cinayət saysa da İsveç qanunlarına görə, bu hərəkətlər ifadə  azadlığı sayılır.

Stokholm Universitetinin Türk Araşdırmaları İnstitutunun direktoru Paul Levin prosesi şərh edərkən deyib ki, İsveç Türkiyənin bir çox narahatlığını həll edib və üçtərəfli memorandumu həyata keçirməyə davam edəcək, lakin bunun kifayət etmədiyi aydındır.

Türkiyənin üzvlüyü bloklamasının  başqa məqsədləri varmı?

Türkiyədə may ayında seçkilər keçiriləcək. Bəzi şərhçilər Ərdoğanın NATO ilə bağlı mövqeyini seçicilərin diqqətini yaşayış xərcləri ilə bağlı yaranmış böhrandan yayındırmaq və beynəlxalq dövlət xadimi kimi imici yaratmaq cəhdi kimi qiymətləndirirlər.

Digər şərhçilər deyirlər ki, Ərdoğan, NATO-nun ratifikasiyasından ABŞ ilə razılaşmanın bir hissəsi kimi faydalanmaq istəyə bilər. Türkiyə İslam Dövlətinə qarşı döyüşən Suriya kürd yaraqlıları ilə münaqişədədir və Vaşinqtonun yaraqlılara dəstək verməsi Vaşinqton-Ankara münasibətlərini gərginləşdirir.

Türkiyə də ABŞ-dan F-16 qırıcıları almaq istəyir, lakin bəzi Konqres üzvlərinin etirazı ilə üzləşir.

İsveç və Finlandiya niyə NATO-ya qoşulmaq istəyir?

İsveç və Finlandiya uzun müddətdir ki, rəsmən hərbi ittifaq qurmaq siyasəti yürüdürlər, lakin Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi onları yenidən düşünməyə vadar edib.

Finlandiyanın Rusiya ilə 1300 km (810 mil) sərhədi var və İsveçin Qotland adası Rusiyanın Kalininqrad anklavında Rusiyanın Baltik Donanmasındakı bazasından cəmi 300 km (186 mil) məsafədə yerləşir.
Bu ölkələr öz təhlükəsizliklərini təmin etməyin ən yaxşı yolu kimi NATO-nun kollektiv müdafiə bəndini görürlər.

NATO niyə İsveç və Finlandiyanı istəyir?

Hər iki ölkənin nisbətən güclü ordusu var. Finlandiya 285.000 şəxsi heyət və 650 tankı səfərbər etmək gücünə malikdir. İsveç güclü hava qüvvələrinə və Baltik dənizi şərtlərinə uyğunlaşdırılmış sualtı donanmaya malikdir. Strateji baxımdan, iki ölkə NATO-nun Rusiyaya qarşı cəbhə xəttində dəlik açır, eyni zamanda alyansa güclərini Baltikyanı əraziyə yönəltmək imkanı verir.

Finlandiya İsveçsiz NATO-ya qoşula bilərdi?

Texniki cəhətdən bəli, lakin İsveç üzərindən quruya çıxış olmadan Finlandiyanı müdafiə etmək strateji  cəhətdən NATO üçün çətin olardı.

İsveç və Finlandiya birlikdə hərəkət etmək istəyirlər, lakin Türkiyənin qəzəbi əsasən İsveçə yönəldiyi üçün sonda prosesdə Finlandiyanın səbri tükənə bilər. Finlandiyanın xarici işlər naziri və İsveçin baş naziri müştərək üzvlüyün prioritet olduğunu və Finlandiyanın yalnız İsveçin üzvlüyünün Türkiyə tərəfindən daimi olaraq əngəlləndiyi təqdirdə fərqli bir yol nəzərdən keçirəcəyini bildirib.

NATO İsveç və Finlandiyanın qoşulmasına icazə verə, Türkiyəni qova bilərmi?

NATO-nun təsis sənədində üzvlərin fəaliyyətinin dayandırılması və ya ölkədən çıxarılması üçün formal mexanizm yoxdur və Türkiyə mühüm strateji müttəfiq hesab olunur.

İndi nə olacaq?

Təhlilçilər ən azı Türkiyədə seçkilər bitənə qədər üzvlük prosesinin dalana dirənəcəyini gözləyirlər.

Hətta bu halda da irəliləyiş yavaş ola bilər. Madrid razılaşmasının tam icrası illər çəkə bilər və İsveç Türkiyənin bəzi digər tələblərinin yerinə yetirilməsinin qeyri-mümkün olduğunu bildirib.

Belə görünür ki, Türkiyənin milli təhlükəsizlik narahatlıqları asanlıqla aradan qaldırılmayacaq və İsveç və Finlandiyanın hadisələrə əhəmiyyətli təsir imkanları yoxdur.
Lakin İsveç, Finlandiya və NATO uzunmüddətli prosesdən qaçmaq istəyir.

"Türkiyənin hərəkətləri indi Putinin xeyrinədir və... bu, bütövlükdə alyans üçün problemli olmalıdır", deyə Levin bildirib.

Tərcümə PİA.az-a aiddir

pia.az




Digərxəbərlər

General Mövlam Şıxəliyevin 2 milyondan çox əmlakı özünə qaytarıldı - Siyahı

Putinin ilhaq və səfərbərlik qərarı - Bundan sonra müharibənin taleyində hansı faktorlar əsas rol oynayacaq?

Populyar xəbərlər

Aprel ayında bu bürcü fantastik pul və yeni vəzifə gözləyir

Məşhur vəkilə qarşı ittiham: 7 min manat pul alıb    

Politoloq: Ukraynadan sonra növbəti qurban Ermənistan seçiləcək...

Sabiq milli təhlükəsizlik naziri Namiq Abbasov vəfat edib

Ərəstun Oruclu: Ermənistanda və Moldovada konfliktlərin qaynar fazaya keçməsini istisna etmirəm...

Azərbaycan XİN Namiq Abbasovun vəfatı ilə bağlı paylaşım edib

Əhməd Əhmədov təcridxanaya qaytarıldı - Bundan sonrakı hüquqi qiymətləndirmə necə olacaq?

Hikmət Hacıyev NATO-nun eks-baş katibi ilə bağlı paylaşım edib: Hesabatına ödənişi əlavə etməyi unudub

“Crocus”da insanları xilas edən Emil Hüseynov və anası baş verənlərdən danışdılar - Video

Ən çox oxunanalar