Çərşənbə axşamı, 19 Mart 2024
USD : 1.7
EUR : 1.8724
Hava
+25 ° Baku
+18 ° Quba
+17 ° Qusar
+22 ° Gəncə
+27 ° Lənkəran
+32 ° Naxçıvan
+30 ° Salyan
+19 ° Şəki

Müharibə və diplomatiya arasında: İranın əsl məqsədi nədir?

İranda molla rejimi hakimiyyətə gələndən bəri bölgə müharibədən müharibəyə sürüklənib. Bu da əvvəldə qeyd etdiyimiz faktı təsdiqləyir: genişlənmə İranın əsas layihəsidir...

Sevsen Şair
“Şarkul Avsat” qəzeti, 28 noyabr 2021-ci il

İranın öz vəkilləri vasitəsilə Qırmızı dənizə və Aralıq dənizinə çatmağı hədəfləyən əsas layihəsini tamamlamaq üçün vaxta ehtiyacı var. Odur ki, danışıq aparanları mümkün qədər uranın zənginləşdirilməsi oyunu ilə məşğul saxlamaq İranın istifadə etdiyi bir alətdir. Deyəsən, İranın bu oyununda Qərb də var.

ABŞ-ın müdafiə naziri Loyd Ostin iki həftə əvvəl İranla bağlı keçirilən 2021 Manama Dialoq Forumunda verdiyi açıqlamada hərbi müdaxilənin mümkün olmadığını bildirib və təkcə silahların sülh gətirə bilməyəcəyinə və diplomatiyadan istifadənin vacibliyinə işarə edib.

1988-ci ildə 33 min iranlının edamında əli olan Rəisinin bu açıqlamanı eşidəndə göz vurduğunu görən Əli Xameneinin üzündəki rahatlıq tez nəzərə çarpır. Çünki bu bəyanat Baş Qərargah rəisinə və Xameneiyə daha çox zaman tanıyır.

Bölgə ölkələri ABŞ-la müharibə variantının mümkünsüz olması ilə razılaşsalar da, nə onların tarixlərində, nə də hazırkı genişlənmə ambisiyalarında İran regionun daxil olduğu müharibələrdə həmişə bu və ya digər şəkildə təcavüzkar olub. Buna görə də region ölkələri öz adından döyüşmək üçün xarici ölkələrdəki milislərini silahla təmin edərək konstitusiyasında təsbit olunmuş genişlənmə ambisiyalarını sübuta yetirmiş bir rejimlə üz-üzədir. Bu müharibələrə görə öz etibarlı adamlarına qaçaqmalçılıq yolu ilə silah ötürən İran məsuliyyət daşıyır. İranda molla rejimi hakimiyyətə gələndən bəri bölgə müharibədən müharibəyə sürüklənib. Bu da əvvəldə qeyd etdiyimiz faktı təsdiqləyir: genişlənmə İranın əsas layihəsidir.

ABŞ-ın açıqladığı strategiyanın şərhinə gəlincə, İran üçün bu, ABŞ birliklərinin gözü qarşısında silah qaçaqmalçılığını artırmaq, digər tərəfdən isə region ölkələrinə müdafiə sistemlərinin satışını artırmaq deməkdir. Müdafiə naziri Loyd Ostin bildirib ki, müdafiə sistemləri sayəsində Səudiyyə Ərəbistanı Krallığı məruz qaldığı hücumların 90%-dən çoxunu dəf edib. Beləliklə, bütün dovşanlar tək vuruşda ölür, “münaqişənin idarə edilməsi” prosesi münaqişə bitənə qədər davam edir və ən əsası, hər iki tərəfə üstünlük vermədən ABŞ-ın qazanc əldə edilir.

Bu açıqlama İranın ballistik raketlərə və pilotsuz uçuş aparatlarına (PUA) davamlı cavab verməklə bölgəni aşındırmaq və onu məşğul saxlamaq prosesini davam etdirmək üçün kifayətdir. Bütün ABŞ rəsmilərinin irəli sürdüyü diplomatiya ilə məhdudlaşan variantlar barədə İran bu variantları daha çox vaxt qazanmaq və silah qaçaqmalçılığı və silahlı qruplaşmalarına dəstək olmaq baxımından daha böyük bir fürsət kimi görür.

Manama Dialoq Forumunda bir çox Körfəz rəsmiləri təhlükəsizlik və sabitliyin qarantiyası kimi ABŞ qüvvələrinin Körfəz regionundakı bazalardan “çıxarılmasından” narahat olduqlarını bildiriblər. İş o yerə çatıb ki, ABŞ-ın İŞİD-lə Mübarizə Qlobal Koalisiyası üzrə xüsusi nümayəndəsi Bret Makqurk bu mövzuda açıqlama verərək: “ABŞ-ın Yaxın Şərqi tərk edib-etməyəcəyi dəfələrlə soruşulub. İcazə verin sizinlə açıq danışım. ABŞ heç yerə getmir”, deyə bildirib.

Daha sonra Makqurk bildirib ki: “ABŞ İranla gələcək hər hansı müqavilə barədə yalan vədlər vermir. Biz tərəfdaşları təhlükə altına qoyan müqavilələr imzalamayacağıq”.

Reallıq budur ki, ABŞ qüvvələri bizim torpağımızda olsun və ya olmasın, ABŞ hücumlara müqavimət göstərsə, bizim torpağımızda olmadan da müharibəyə başlaya bilər. Əslində, müharibələr indi uzaqdan, hətta lazım gələrsə kosmosdan da aparılır. Bazaların olub-olmaması bizim axtardığımız zəmanət deyil.

Digər tərəfdən, “tərəfdaşları təhlükəyə atacaq müqavilələrə imza atmayacağıq” ifadəsi tamamilə yalandır. 2015-ci ildə imzalanan ilk müqavilə sanksiyaların dayandırılması ilə nəticələnib və İrana milyardlarla dollar yardım edib. Məlumdur ki, İran bu dollarlardan Hizbullaha, Həşd əl-Şaabi qüvvələrinə və Husilərə dəstək üçün istifadə edir. Odur ki, ballistik raket proqramını ayıran birinci saziş ikincidə olduğu kimi bizim üçün də təhlükə yaratdı.

Ümumiləşdirsək, ABŞ müharibəsi ilə diplomatiyası arasında seçimlərlə dolu böyük bir boşluq var ki, ABŞ bu variantları böyük soyuqqanlılıqla nəzərdən keçirərək İrana lazım olan vaxtı verir. Çünki ABŞ-ın strategiyasının İranı geri addım atmağa vadar edəcəyi düşünülürdü, amma əslində, baş verənlərə nəzər saldıqda görürük ki, İran müharibə variantının olmadığının fərqindədir. Onun üçün diplomatiya danışıqlar oyunudur. Burada bu vəziyyətdən faydalanan iki tərəf var: İran öz təsirini genişləndirir, ABŞ silah istehsalçıları isə daha çox sövdələşmələr edir.

Əgər ABŞ-ın strategiyası uğurlu olsaydı, ABŞ diplomatiyası silahı yerə qoymalı və diplomatik həll yoluna getməli, həmçinin Hizbullah və Həşd əş-Şaabi regionu sabitləşdirmək üçün cəhd etməli idi. Bu nüvə sənədi tamamlanmayacaq, çünki İranın bizə göstərməyə çalışdığı kimi nüvə bombası əldə etmək niyyəti yoxdur.

Orjinal

Tərcümə PİA.az-ındır.

Fatimə ƏLİYEVA
pia.az


Etiket:


Digərxəbərlər

General Mövlam Şıxəliyevin 2 milyondan çox əmlakı özünə qaytarıldı - Siyahı

Putinin ilhaq və səfərbərlik qərarı - Bundan sonra müharibənin taleyində hansı faktorlar əsas rol oynayacaq?

Populyar xəbərlər

Bukingem sarayı kral III Çarlzın ölüm xəbərini təkzib edib - Yenilənib

Məşhur avtomobil markasının Azərbaycanda istehsal tarixi açıqlandı 

Prezident Xankəndidə Novruz tonqalını alovlandırıb, xalqı təbrik edib - Yenilənib

Növbəti köç karvanı Füzuli şəhərinə çatıb, mənzillərin açarları təqdim olunub - Yenilənib

Tacir Şahmalıoğlu: “Evliliyim alınmadı, boşandım”

Nömrəsini sərnişinə vermək istəyən sürücü cəzalandırıldı - Açıqlama

“Qarabağ”ın baş məşqçisi cəzalandırılıb

Ermənistanın Hindistandan aldığı silahlar yararsız vəziyyətdədir...

Ən çox oxunanalar