Cümə, 29 Mart 2024
USD : 1.7
EUR : 1.8724
Hava
+25 ° Baku
+18 ° Quba
+17 ° Qusar
+22 ° Gəncə
+27 ° Lənkəran
+32 ° Naxçıvan
+30 ° Salyan
+19 ° Şəki

İran rejimi dünyanın dəyişdiyini nə vaxta qədər qəbul etməyəcək?

İran İnqilabı başqa bir dünyada doğulub və indi isə İran başqa bir dünyada yaşayır…

Gassan Şerbil, “Şarkul Avsat” qəzetinin baş redaktoru

Rejimlə bağlı məsələnin yalnız İran xalqı ilə əlaqədar olduğu həqiqətdir, amma İranın regionda beynəlxalq gərginliklərə qarışması və onun müxtəlif xəritələr içinə daldığı da bir həqiqətdir.

Bölgə xalqının istədiyi isə sərhədlərə, qüvvədə olan qanunlara və beynəlxalq hüquqa riayət edən İran dövlətidir. Bu səbəbdən İrandakı etirazlar bölgə xalqları tərəfindən daha maraqla izlənilir. Xüsusilə keçici bir qəzəbdən daha artıq və güllələrin qarşısını ala bilməyəcəi bir hərəkat olduğunu gördükdən sonra İrandakı xalq etirazları daha geniş coğrafiyada müdafiə olunur. .

İran rejiminə qarşı etirazlar mühüm və çətin sual doğurur: İran rejimi dünyanın dəyişdiyini nə vaxta qədər qəbul etməyəcək?

İran İnqilabı başqa bir dünyada doğulub və indi isə İran başqa bir dünyada yaşayır. Son 40 ildə dünya çox dəyişib. O qədər dəyişib ki, heç kim baş verən böyük dəyişikliklərdən ayrı yaşaya bilməz.

Xomeyni inqilabı qalib gələndə dünya iki düşərgənin təsiri altında yaşayırdı və inqilab iki rəqib lüğətdən kənarda doğulduğu üçün fəxr edirdi. Qələbədən sonra əbədi qalacaqları, dünyanı dəyişəcəkləri, əvvəlki inqilabların tapa bilmədiyi həll yollarını tapdıqları illüziyasına sahib olmaq inqilabların vərdişidir. Çünki qələbənin şöhrətində xəyallar illüziyalarla birləşir.

İran inqilabı son onilliklərdə beynəlxalq aləmdə baş verən dəyişikliklərə məhəl qoymamağa davam edə bilməz. Baş verən dəyişikliklər nəhəngdən də nəhəngdir və heç vaxt başqasının işi kimi görünə bilməz.

Bugünkü ABŞ İran inqilabçılarının Tehranda diplomatlarını girov götürərkən səfirlik ərazisində şən rəqs etdiyi ABŞ-dan fərqlidir. “Böyük Şeytan” hələ də dünyanın bir nömrəli iqtisadiyyatının taxtında oturur. Sovet İttifaqı artıq mövcud deyil. Bu dövlət nüvə hücumu və ya dünya müharibəsi səbəbindən dünya xəritəsindən silinmədi. Silahlanma yarışından, texnoloji uçurumdan, paradiqmanın sərtliyindən sonra inqilabın kölgəsində doğulan nəsillərlə dərin münasibət saxlaya bilməməkdən yorulub xəritədən çıxdı. Sovet İttifaqı insanların həyatında lazıminca yaxşılaşma təmin edə bilmədiyi və onların gözləntilərinə cavab verə bilmədiyi üçün getdi. Xaricdəki fəthlər onu daxildə baş verənlərdən qoruya bilmədi.

İran inqilabı qələbə çalanda Çin kritik dönəmdə idi. Mao Tszedunun ideyaları artıq inqilabi rejimi qoruya bilməzdi. O, artıq problemləri həll edə, iqtisadi reallıqlar və hadisələrlə barışa bilmirdi. Çin İnqilabı divara çırpılmışdı və dəyişməkdən başqa çarəsi yox idi.

Maonun varisləri partiyanı sabitləşdirici mexanizm kimi saxladılar, lakin tabu qaydalarını pozdular. Rifah, tərəqqi, investisiya və ticarət sözləri ÇKP ədəbiyyatına daxil oldu.

Eyni zamanda həm mentalitetin, həm də metodların dəyişməsi lazım idi. Varislər dövlət məntiqini qəbul edərək inqilabı xilas edə bildilər. Əsl xilas o zaman gəldi ki, yüz milyonlarla insan ifrat yoxsulluqdan xilas oldu və ölkə elmi-texniki inqilablarda iştirak etdi.

Ona görə də dünyada heç kim texnologiya və kommunikasiya inqilabının bəhrələrinə laqeyd qala bilməz. İnternet fərdin dünya ilə münasibətinə böyük dəyişiklik gətirdi. Bu senzorun insanlardan gizlətməyə çalışdığı məlumatlara çıxış imkanı verdi. Ondan sonra tarixin ən böyük sərgisi və ya şahidi olan smartfon gəldi. Artıq hər bir vətəndaşın cibində yatan bu kiçik cihaz vasitəsilə dünyanı oxuması mümkündür. Şəkil çəkmək, sənədləşdirmək və göndərmək mümkündür.

Hər bir vətəndaş ölkədaxili və xarici hadisələri müşahidə edən, qeydə alan, məlumat toplayan, mövqeyini müəyyənləşdirən jurnalistə çevrilib. Smartfon beynəlxalq sərhədlərdən və ciddi senzuradan asılı olmayaraq sahibini bir-biri ilə əlaqəli dünyanın bir hissəsi etdi. Ağıllı telefon daşıyıcısına iddia etmək hüququna malik olduğu aşkar hüquqların sahibi olduğunu göstərdi. Bu kontekstdə iranlı qız başqa ölkədə və ya qitədə yaşayan qıza bənzəyir.

Ağıllı telefon həm də daşıyıcısına mesaj göndərir ki, tətbiq olunan modellər hər zaman və məkana uyğun gəlmir, modellər zamanın gətirdiyi dəyişiklikləri, yanaşmaları və yeni həyat tərzini dinləməkdən azad deyil.

İran inqilabı özünü böyük dəyişikliklərdən qorumağa çalışdı. O, istənilən dəyişiklik tələbini, nə qədər məhdud olsa da, rejimin dayaqlarını sökməyə və kökündən qoparmağa yönəlmiş xarici sui-qəsdin bir hissəsi kimi qiymətləndirirdi. O, texnoloji tərəqqidən yalnız regionda öz arsenalını, hökmranlığını və hücum siyasətini gücləndirmək üçün kifayət qədər faydalanmaq hüququna malik olduğunu düşünürdü.

İran inqilabı Livan, Suriya, İraq və Yəməndə xəritələrə nüfuz etməyi bacaran siyasətlərlə “inqilab ixracı” şüarını təcəssüm etdirirdi. Lakin nüfuz etdiyi xəritələrdə sabitlik və rifah modeli təklif edə bilmədi. Nüfuz etmə siyasəti, onların məmurlarının etirafı ilə, hətta nüfuz edilmiş coğrafiyaların təhlükəsizliyi və rifahı hesabına ola belə, rejimi və onun rolunu qorumaq üçün tədbirlər kimi ortaya çıxdı.

İnqilabın İranı sanki regiondakı yeni rolunu qorumaq üçün sığorta agenti axtarırmış kimi, nüvə silahları və ballistik raketlərə aid sənədlər üzərindən zamanla yarışa girdi. İran inqilabı elə davrandı ki, sanki problem kənardadır və ondan qaynaqlanmır, daxildə isə hər şey təmin olunub. O, seçkilərin nəticələri və ya dolanışıq vasitələri ilə bağlı əvvəlki etiraz hərəkatlarına sabitliyi pozmaq cəhdləri kimi yanaşırdı. Yeni nəsillərin yaxşı yaşamaq, rifah tələbləri üzərində dayanmaqdansa, xaricdəki kiçik müttəfiq ordularını maliyyələşdirməyə üstünlük verdi. Yəni İran inqilabı xalqın həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasına üstünlük verməkdən imtina etdi.

İranın dünyanın dəyişdiyini, indi beynəlxalq və ya ən azı Qərb təcridinə doğru getdiyini qəbul etməkdən imtina etməsi gənc qız Məhsa Əmininin öldürülməsi ilə başlayan etirazlara əvvəlki etirazlardan daha dərin xarakter verdi. Etirazçıların, cəzalarının ağır olduğunu bilsələr də, səsləndirdikləri şüarlar bunu təsdiqləyir. Etirazların uzaq şəhərlərə yayılması və güllələrdən qorxmadan “Qadınlar, həyat, azadlıq” şüarının səsləndirilməsi, nə qədər ölümcül olsa da, İran hakimiyyətinin, xüsusən də prezident İbrahim Rəisinin dövründə görünməmiş bir sınaq qarşısında olduğu təəssüratı yaratdı.

Aydındır ki, əvvəlki müdafiə vasitələri artıq işləmir və geniş yayılmış repressiya yeni etiraz dövrlərinin əsasını təşkil edir. Bəlkə də buna görədir ki, hakimiyyət küçənin təzyiqi ilə “əxlaq polisi”nin ləğvinə razılıq verib və hicab məsələsini müzakirə etməyə hazır olduqlarını bildiriblər.

Baş verənləri qaçılmaz və ya qaçılmaz dəyişikliyin qəti sübutu hesab etmək tələskənlik olardı. Bununla belə, dəqiq olan odur ki, etirazlar İran İnqilab Keşikçiləri Korpusunun bugünkü dünyanın inqilabın doğulduğu dünyaya bənzəmədiyini etiraf etməkdən başqa çarəsi olmadığına dair sərt mesaj verdi. Mesajın mahiyyəti belədir: zaman qəddardır və doğum sancıları nə qədər uzun olsa və bahalıya başa gəlsə də, inqilab onun damı altında yaşayan yeni nəslin əli ilə, küçənin təzyiqi ilə dəyişir.

Tərcümə PİA.az-a aiddir

Orijinal

pia.az




Digərxəbərlər

General Mövlam Şıxəliyevin 2 milyondan çox əmlakı özünə qaytarıldı - Siyahı

Putinin ilhaq və səfərbərlik qərarı - Bundan sonra müharibənin taleyində hansı faktorlar əsas rol oynayacaq?

Populyar xəbərlər

Azərbaycanda polkovnik-leytenant vəfat etdi - Foto

Ermənistanla Gürcüstan arasında demarkasiyası prosesi - İrəvan Tbilisiyə bir kənd verəcək....

Şadlıq saraylarında menyular bahalaşdı - Qiymətlər

Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi müharibə istəyir?..

Azneft”in baş direktoru vəzifəsindən azad edildi - Yeni təyinat

Yarım milyon mənimsəyən baş həkim həbsdə öldü    

Ərdoğan: Qarabağda hansı addımı atdıqsa, qarşımıza böyük qlobal ittifaq çıxdı

Qurban Qurbanov hərəkətlərinə fikir verməyən futbolçunu cərimələdi

Azərbaycanda baş məşqçinin hakimi döyməsinin görüntüləri - Video

Ən çox oxunanalar