Bu sözləri iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli ABŞ-ın sanksiyalardan son zamanlar silah kimi istifadə etmək alışqanlığını şərh edərkən PİA.AZ-a açıqlamasında qeyd edib.

Son zamanlar ABŞ-da sanksiyalardan bir silah kimi istifadə edilməsi davamlı xarakter alıb. Bu isə ABŞ-la Avropa arasında problemlərin artmasına səbəb olur. Elə İranla bağlı Trampın nüvə sazişindən çıxması və İrana qarşı sanksiyaların yenidən bərpa edilməsi ABŞ-la Avropa arasında yeni fikir ayrılığı yaradıb. ABŞ-ın müttəfiqləri Almaniya, Fransa və Böyük Britaniya da İranla sazişin davam etməsinə qərarlı olduqlarını  bildiriblər. Eyni zamanda Avropa Birliyi rəsmiləri bildiriblər ki, İranla əməkdaşlıq edən Avropa şirkətlərini qorumaq üçün adekvat tədbirlər görüləcək. Hətta AB ölkələri Ümumdünya Ticarət Təşkilatında Trampın AB şirkətlərinə ziyan vuran bu qərarını müzakirə edəcəklərini və İrana qarşı yenidən sanksiyaların tətbiqini qanunsuz olduğunu ÜDT-nin nizamnaməsinə zidd olduğunu bildiriblər. Bir neçə gün öncə isə ABŞ administrasiyası İranla biznes aparan Avropa şirkətlərini onlara qarşı sanksiyalar tətbiq edəcəyi ilə hədələyib. İranla əlaqələri kəsmək üçün Vaşinqton Avropaya 6 ay vaxt verib. Lakin İranın Xarici İşlər naziri Cavad Zərifin Avropalı həmkarları ilə görüşü zamanı Avropa İran tərəfini əmin edib ki, onlar nüvə sazişinə sadiq qalacaqlar. Avropa ölkələri İranın nüvə sazişindən çıxmamasını və sazişin davam etməsini istəyiblər. 

Qeyd edək ki, ilk dəfədir ki, Avropa ölkələri ABŞ-ın birtərəfli qəbul etdiyi qərara qarşı belə sərt mövqe nümayiş etdirir və faktiki olaraq, İran və Rusiya ilə eyni cəbhədən çıxış edirlər.

ABŞ -ın sanksiya tətbiqi “alışqanlığı” gələcəkdə bu ölkənin özünə ziyan vura bilərmi? Sanksiyalardan tez-tez istifadə edilməsi ABŞ-ın iqtisadi hegemonluğunu zəiflədən, eyni zamanda dolların dünyadakı dövriyyəsini azaldan faktora çevrilə bilərmi?

Mövzu ilə bağlı PİA.AZ-ın əməkdaşı iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərlinin fikirlərini öyrənib.

MDBAMAAAABAAIRAyEEMUEFElFhcQYigZGhEzKxwdHwFCNCUmIH4fEVcoIzkqLCFkOy/8QAGQEAAwEBAQAAAAAAAAAAAAAAAAECBAMF/8QAKhEAAgIBBAIBAQkBAAAAAAAAAAECEQMEEiExQVETkSJCUlNhcYGx0RT/2gAMAwEAAhEDEQA/APMKW0KrQGh8AZCG/Rd/6nW/f/4t+iggrcrl8cPSNC1WdKlkl9WTv9Trfv8ARv0Wf6nV/f8A+LfooMrJR8cPwr6D/wCzUfmS+r/0njadX9/o36LDtGr+/wBG8I4cCoQK3KqKUHceP2OOWcs1fK91dXz/AGdgrJXErYKZISVkriVkoGdYfMoOJ98ImG1QsR74VEkl+Sn7Io03Xq+4Lm5kgaNA1M/HgUuqGydbJwzt3wJMRIsSL3g+E6cUAMjtmiw+zosO7ILg5xndGlsyQST5KVjdr0yQ4NbAFhla94Oo5ngqlUpOa0kiO9qbmfvJC2eS5w3ZibjpA14lJSG4MvBAqt7ojui4NhJiGx5lxMzEZqJjqFiPec8MFr3Hd6EiSJBgxrdb2PVY+pBA7rT3Xy4E8+9FyMgNPBONhbLNesXxvc47szYC1zcXiM1W5AoMrrcG1o3KgDg0wXtaYBLho0ZHejpOibswTjTIqtD6ZEtcO82d0C8ZA2vmCCcjdjj9lexcTuSHAd6CR3XE2F5neOdp0Sqi+s6G02PIgS0gxGhY+LHL5qN6ov4pX0RKfZlrhDHXknQgjMlpmbA5XyOQsKxjMO6k91NwgtMG0L2Sj2XbTaHOBNxJPd96zXiLNcLA2I5RY07txsghrSAbSQ42yJlnqTM/p0QpKStClFxdMosrUrFySgRxVK6fkhvNwu36KkSMsELBOcKEpwYyTjChUSOMCLp9QySPAhPaOSllIkNRWoTUVqkYdiI1CYitTEdEKwdk2++egSBWbsu3uOPP5IYDtYsWKRnxwtrkFblMDaxaWSgDoFblcStoA6lbBXErcoA7lZK4lblABMMhVvfCJhkKr76oRLIGvwnwV47M1mup7oEMaDa3eeYlzjFzEfCwACpmGAJg8LDiTYCdM/KVZNivc0gT3bgZQd3Mx1PqoyOonTGrki4/6Dh8RTa17L5yJDr535qds/sFQglroMbotYCTcXzvmj7EE0mHPj98lZsEDp8Mlii2ei0hJs/sBRpknME8hpw8FbcFsxlJu6wBt5yF8vpCM0yEYOvHKVpijNOTOKmDY4EOAI5gKKMHTZZlNrejQPgp7go9UcEpomDfsiV2ggg6iFTdr0W1Kb6LwHADeBgTDiWb0Gx0nlvcVc8SLc/mqXjMUaR9mT3i4m+pmc9LAcjBSwunQZo2kzxTG0DTqPpkEFriIIINuqjkp12yY0YuoGkEdw2nVg45dEjK7mc4dmiP0Q9V2cwqRI3wYTnChKMIE4wqokc4AJ5RSXABO6SllIM1FahhdtSGGajNQWozUCCBWvs22KU8SVVGq47CbFFvihgT1ixYpGfGwKyVyslMDqVuVytEoA6BW5XC2gDuVgK4lblAHaxcyslAw2GQn++iYcoJ99USS5y+76JpsSu5xDAbgwOQ+n90to0HVHNYwS4mwy+Ka9naEV3iLhtxqCDceajJ0dcS+0mendn9r0adJoqvDSQYkxkYPhMJ7h+0+FB3RVaOW9l5rxuk81qm68xDiBybOQOmaJi9m4Zkn8aC8AksYN7dHN2TRfUhcFBI175HvuC2qx7Za4EdRZS/xw3pn9I+a+fNl7arYewc7dmLgeVl7bsKh7Wk2pPvUx421OeqW53SKcY1bCbe7SswzSXXMSAPRU6h/VLfduso3vFydLac7pV2i2Xin1Xsawva07ozMzcQOH3ZLatbH4TdazB06jXgGW0qjodN2vcD3SLGTbPgnGTfgmcFFdl+2X2s9o4NrNLd5w3TwnQ6xkRZA7ZYGalFzbb++0nQOa3eaT5EKvbMbi8S8GpQ3CHRv78tdebajxV47QYUnDtkwWPY4nke470cT4JJrcKcXtPF+2fZ+vRP4yo1raVZwDBvEvHdkbzYsCGnU84JVVK9T/q4xxpCq8nvVqQYNGtFOvLfUHqvKyu0JblZnzQ2So5GaI33ghtzRaXvBdUcGOsIE3wqU4QJvhVRI72eE6ppPs4JwxSykGaiBDaiBIYZiK1CYitQIIFddkiKTOipQV5wAimwfxCTAOVtaW0hnxlK1K0tJgdSsXKyUAdrFytoA6lZK5lblAHUrJXMrCgZIoZIX60Shkgj31RJOoPh7TMd4XGkqx7Nc724c6N57CCdTBAkqq1CrU2oC2jXHvEXjiYP30XLJ2acHMWv5Je1+zro3gYabGDlOXgnezuxFOt7LepiGN3TD4Dxwc0NnV2Rab5p1sTG06jC03srDggBEZc+nBZ9zRsUFLwI9t7Bohu+AN8+84A+X3wVn7D1fyjT/YXNHSbeii7ZY00wCYJcAOF81L7GPYGObIJa5zSeMEwfKELmVimqi0TKlETJFzYkWPVdv2Ux13U2u/lAnxspGJYLmYIuPBBp7UAPs3jcdzyPRONLhkO5K0dUsOGXA6D4KNtQb9NzLd4HPj/lSKt1CxExf7hK+R1xyUD+s1MMwmGZqa83z/6VT5H1XkRXpv8AXGsfaYRkjd9lUeQP3FzGhx8GwOhXmK0Q6MmaVzbNMzRqHvINPNHwvvLqjgO8Km+FSnDBNsKrJH+zwmzEr2embFDKQZqK1BaisSGGaiNQmlECBB6WavlAQ0dB8FRMMJc0cx8VfWCw6JMDaxYtpDPi6Vi0VqUwOli5RGUXESBb6IA0to4wTuI9V3+BPEeRT2sVoiysCl/gD+70WzgefontYbkQ5WyplDDA2IuOqN+CH7UbGLciHRyQ2+8mIw0aLX4UZwq2sNxFqpzsOvv0n0jHcAc067pdJHgf/wBKAaHJZSYWmW2OVuGoUyhZcMm12XXYb3bu8Llhg/VXnZmMJaPQ8rZrzvYOL3XA6OEOHwVtwWM3WEjnCxzR6MJD7bmHNSib3/TyOh9FSNm1Mfh6ri0705iDB8Va6u2qe40lwOmluJKV/wDz3Z9F8OJeciQBA80oobkyy7F2LVq1WYvE1HOcLimDFNpGVtfH+ys2PotqC9nC4OoVAd/UX2m7T2fhX1uJ3SQOMkkAeaY08dtGq32poMp7syN+XOB03RIB/wCSp8LoSjK7bLHhcTm12YsUKti2PbvtMtiZgi3GDdCwrt5gebPjvD6pP2rruZhK3s7vNJ4bHEtN7cM1EVboU3XJ4ftna9TF1TXquLiRDdA2mCSxoHASfMqCpH4J409VwcJU/aVs2s89ysDSUnBe8gCmW5gjqpGA94qkSx5hk1wqV4dNcIrJLBs8WTJiX4AWTBihlBQiNQ2ozUgO2ojShtXYQBN2eJqN/wBwV7CpGxhNZg5q7pMDFtaW0hnxWSsXKyUwOmp3hKH5Z/2uPrCSUveA5q10qW7ReIypn1rOb8l1gjnNmYfCbzQeSkDZh4J9sfBBtNhdmRKYVaYAyXWjnZUHbPI0WfgLTCspAdoAusLRbcFFBZSaDIrNnLe9mf8AkC5h8w7zTerg4MJbt6l7OrUbxaXN/wB1M77fgR4qwYo79OnVH6mNPiQkhsVPw4QKjAFMqGyj0sJVqkimxzugsOpyHinV9CsiOAXDBvGwy9Oqf0OydQ3qvDRwZ3j0nIdbo+N2e1jCxjYHqeZK7Q00ny+CXlj4Euzq4a4cPlMfGVctkVw1+46N11xr4KjYHCl1OGkb7HvDZycCd4tJ5g+cJjs3a28A092pSOR94cQsOpwuLuuGb9PmTVFp2jsmi+od9o3TocvJcUcGzDmBh2Pbod0QmGzNo08QNw5/YP3yVn2dhqB3QABla0f4WLlG+EvQmwO0MS+Gsotp07e6APgFc8Iw7lxGqHR2vQpP9jkc8tBqEfH7VptBkgfTmqdewlKT8ELGtDO9Nzxzhedf1K2+adNjaJ73tWm3Bh33H/uDB4lH7TdoXVqm7TMNmBGZ5hJNq7IdV3Gx3iC1vDfI3gw8nAEA6ODdCV0wJb1Zmzv7Doe4LYGFxtJuIpFzN+S4NNg/9Q3TlfQQouN7DVmyabm1AJse463W3qnfYPZ7qOBa2p7z3uf4ZCecQnzS82MRxy+7L3fhjKNtUeI8kovhnlGN2W+n3a1It/3C3gcj4JE/BezfI911xy4he4PYcnAOmbS0g9Z+7pTtTszhao71M0yNaVoM57sFvouM9J+FnSOo9o81w6aYNNsR2KqNvSqNe3+QLHdNQfRQjgKtExUYW8Ccj0cLFZZ45x7R2jOL6Y6wWSnsUDBZKc1cTqGajMQGorUgChdhchdBADXs8JrN8Vc1UOzLZrdAVb0mBi2sWJDPikrRTD8MzitfhmcVe0VkPDnvt6j4q7uYPZ1cvdZwGeKeqdiKTW7pH7lbKNaaTrx7g94jPEVNIXSBEyzOq3AFgAAPJaxNWyj73wCBXq2XU5Ge3vmpdCvrKSuqKXs9j6rgxgk+gHFx0CFz0DF/a2BUp1NJAMmLGxk+Kc9jtk1a2GYKs02D3SRdw4tB05/FWXB7AotLX1Q2q9uW8AWtP8W8eZ9E5p1AQXHLLLVa8el+9M4yzeIiRnZqgz9O/wA3mQfAW9FJbS9nDQ0NAyDQAB5WU4ODjDTfg6x8FqpSORvA6/3WyMYrpHBtvsW1ef3181DxuGJaYFoJ4HLLVOvw2RkeOk8OaGKZkjimxI8vfQNOq+k+W7w32+VvvksbhxiSGT7PEtB3KmlUD9FTiY1Vs7Y7E9qz2tO1SncR+puo8/iVTKeK3alOq6xY5pNtN6/jCzTgmqfRphLygdLaT6NTcqg06jTcjLr0VjwHaV8gteJ6j4LHBm0hU7jKdZhloa/f3qbgN1xORkyDlB3eKQjZ0Etc3dcNCCF42oxfHzVr2erpsjnwnz6Ldi+0T6kOJDSNR9FBxO0qlS28XTxy6xqoeD2Wbd4Dz+iseyNmMad4y8xMWAt8fRZU7dRRqdpXJm9jbJj819ydT8AExxVelRpOrVnbrGuBJ1t+lg1cYIA1ngluJ7XMbLH0KrXCwEMgidDNvKFTtrmtjqjBUIbSZB3Qe60ZW4uJW7DpJ3ckYc2pjVRL1/T/AG5iMZTqurWZ7T8rugEUzMtJaAHRa5v5q5UYd3geUa20gKudm2CnSDWtgAfAf4TzBjdaXkAFxnLjxXtRi4xSs8eTuQfEEM5uPh5IeUCLn59VqkJO9kPMLYuS7wGioR21wFhIj4hbquYQZAI4cR0QWtduiD/lbrOIaQZyPA6JNWFkPF7Hb71G38Zt4cPh0S4CLFPaVaJ6Ai95geaBi8Pvj+QsNJDbR6LDn0v3oGrFn8SFzSitQGozV5xrDtK7CG1dtQA+7KN/MceDVbFWOyLe888grOkwMWLFiAPjW33Cz70XftTwWe15KwI2KOXVWTD1YpHqzUj/AO1x6aquY18gW1TzCv8AyXHmzj+8cLKo9kyLS9/dHMBQK7lKou3qbTyhQsTZdTib2bs9+IeWM/S0ucc4A4AZnkrZsXG4SmBSZUgm3faQ57v5EZdP8pbsPZTqLm13OO8IO43QEZPOueWXNPtubGpYhu+GiSLkC/U/Vb8GLara5M+SduvA0703uZFpsRPEzBjKeV1JovEy09QbG3+VT9k7ZfSeMLiiDI3adY6jRr5+ynGNY8cntuCCDvcL5nUdCfDvdnNqiVtWgSN6nZ7bjnqu9k48Yhl43xYtMTK1gsY2tTbUbIkQY0Oo80ixg/D4llVshr7O4ScvmqEWkDSPUIQbc6aKThq+8B080R1Pp0slYULjRBdDtWusIGoVG7Udni1xLBY359R8x49b5VMVW8wR8I+aNXosqDdI87yiQ4ujwynXq4as19N248AkH9wndLYycM5BT5naunWEYiiWvEj2lKCM8y0wYtxdnZXbH9iw+dxwbM594XESMoKWN/pwDd1VoH8ZJKzPG/fB3WRd+QOA2nhN/c9swn+UsB4Q5wDSeSnY/a9OjBB97ICJA1cb5aTl5LX/AMMw1Nv5jt7hECScgeM5IuF2C32zXCm0MawMDpMQLNYGtBt+qeKlaOG5T2pV6Oj1c9rjdp+xQarsW6QwbomXn/146qXgdgEvDyDDT3R5De9PUqx0sJTcIB0yj0zUs4dogC2UgaALXXsybvRzg6E90XAz5nhPkpOJxEd0fLx0RAd1trAZclEwvfdvZjqB8U0SSSd1ovfx+ayo6BouyBy+N/ggV6lwOaAO3OEDunz5dFp5tmR5/JEfTtkP+5qDWZaPhBQBoZ8cr84AHrPkpNOLchlp4lQqpiZ4TzysEZ74EDLL/J1KBkXH0xO+Mjn14+KAwpgILYN970HXwnwS9zN0kHT7leTq8OyW5dM3YMm5U/AdhRAhMKKFlO5Z+yIs89FYkg7IjuOPNP1LAxbWliQz4t/EFZ7coSxVYjqpUJieKdUcVuUi3dnecy8kGA5ptokTtOqd0P8ApydHN0n9TfqrgTIcP22KQ3C1zRpviJ6HI+Cadmg3EVC/9NOD1f8ApHpPgEqOLLKZYbt4OEjyKs2wMO2gxjA0NLiHOgR3njLwgDwWzTw3S56RnyOkWGmwiTe/3x5rvCVXU3QCYN43bfFSDS1a4uGt/DMqJiiMxMgxEA+d16RkD7W2fQxLdx4AccpG7ccDkleBfUoOGFxEkZUqhBIPBrjzhPWNa9u66IOhynkTkle0KVRgLCz21P8ATeKjOAk59bFSV+hCZWOHxIaSfZ1yQW+6GVBw6/GOKl9oKW/SI1AtbUXF55BQNr0xiKBgFtRkOE5y33TOci32FNwOM/EYdtXUthw4EEtcPOU0+aE15GXZ/GCpQa7WL211z1TKCRpe6q/YuoWmrRP6Xkjo6/xVwa3hHhHqpfDGyFiWQWO4EDzGqkPBzFlj2Tnx+H3xQXnmM+BHzTbslI7BdxnlwWi/7JXDhEf3+S1iahDD5DP0RQCnaDt6rSAybVpl3Q1Gjx6J4G2sPIm55pRVpFtI1N0FwIfrm0hw+CftA4DOxF+Y9CE26EL304cQOO8Ohv8AFHZHDLj928V1VYRByiW8LZttmbLmwvOXj6ZcEWAPG4oktpt1zggwPJHw9MN436FQqNa73tsQQ2TbnATClX3hM+p+CKpAciSb24TcoLWTUscgjhok8dUHDMu438E7AI9xFrfNCqE8/NbqPHDzK5JGVvH/ACgCK50u3bXAJ6DnwujVWl1s/goriA8kHgOWvmpvtbxwH30y6oGbFOAZN/vXRCxNORvaj4fNFzvp95BFYZvHnHoNAueWCnFxZUJbZWQKZRmlCezdPLMdF20rxJRcXTPSTtWi49lB+UT/ACTtKOzA/JHUpuoYzFi0tpAfFCxYsTA5em2GdNOYyjQn9TEpemGEP5Tv7/uZwyVwFItWFwXtntZpm7pOXiYCueKEVW2Ex1ytp1Snsq0XaG3ID5GcTYffFTtu0qocHNBkXy8bjwXr4IbYX7MGSVyodPFVl2mY+HOyE7GU6ndedx+k2B5yfuyNsDaTa7dxwDXjMGxlExmFYe7UbPXXyuu9nM7wbO6W708OiD+I3Duvu31CXGg7Dnepnepz7rjlxj7KYvqh7d5om12m7vBCQ2cV6TcxrkRrOh+/iqjsquaPtGyd38Q7pBa23qrLTewzuOPNv6h1afkqp7MPNVucVnA+Q+iGNDjYr4xNSDnTBEHgYn1VmZjXDKTfjn0VW7NYIUqlR0l3dDbkwNSBqP7J855vYc/qRN+tkgaQzo1HPG9EdJt6IjXnKXeaX4N8tyE8/kVKpi2Ucw4pUSFm30y9EGsRIEZlEpwfquSxs8FSEzeKbLSNCIIPwUA7RNPDUy1oc4xS77t1oczeaS46TugCdSExdT+8rc1xhMOG77CZaXb0RIMw1+enueqUuuARlGtv0ySBlJ3DvNJb726Yk2MaGRGi7r2aTGlvFG9lEbosNCLAG1hwUTEghvs757vC0xfwQgB4RgFN3G5vIEuBieUwibHDgO9q1tiG2cB3jLbajU/XkmC4ACC3T+J1nkckXBg3DpPEyBc6hNgiRUgeuTSfgh03jiOhsfW66dT4g+JQWa38DdNCNVni8ffiFrx/zfiEI0yT7oPCbTeDoui46t8d4n4jPPmmBBxdUh8DWMo4mb5ZKdQIknw8uM6JTXM4oDRrAepJcIJHIBNGkDXxOvh99Uhkh5M/M5eqz2hHdF+OqGH6A+OvhwXbGnIC+v8Ac/JAHVWnI5i/1H3wQWqSLWmTyFghVGQV5utx01NGzTztbS7dnRFBqZKDsQRQZ0U5eczUYsWpWJAfFSxYsVCOXprsbCurRRbm9waM7S5gnwF/BK3K6f0tpB2Kv+mnUcOssb8HFdsMd00iMjqLZbsdROGq030/d3dwx+3TxsnjcQHNG8CJg8/FcbVpBzmgjUfBbr0w2R96L3Ko827APwjWuFRtjr9I8E6w+IFQQ4iRkdUlw75gH58Exw9MC/h6gJMYXEYQxYeWXlkl7GlpuIiYiw++efRM24giI1PPl9Vuq+5BAI6cuSSYCPa1Jph7YNQCYFnOHDn99FVMDRJr1Xukb75ibbrRDSRxN/I8U67VVSx3dt+WY5SCTBSPA4lz2e0cZc8NLv8At+CfDY1dFk2dqfnf005KXUIjwPH0OihbFYPZzxj1TaphxuOzs2evVFhRrZtQBt/vw+iZioOXhPzsk2EMNHOPsFT6Rh27JjqgQap/x9R5wVqnTdNvS3rMrtzLx9FMZRA1P+UXQgNalYNM+fnHHJCxfdLHzbeDXXGTu6Z6SHf8V3vS6+gHqVxjWAse3SCPRJgiQ8cAT0Iz8FFrmXNAEHO54cfNFZWLhwkA2A1APzUQzvi590/EpxEzvEiIdbOPO2vgt7OBMk+pM9PVBxpO5M3kD78kbZ1g4QLF2nAwm+gRKI5C3h6ShtAkgjyJ+9EanTDhOXToo7s8/uUkNhw0DL1PjqomIfeDpfxsiPdYlR3iQfD1VCElV04ichut/wDY/NNqjwI+f3dedbbx9SltOGPIH5TY0IIvI8VfKjiXATqAojLdZco1QxpXF7DnnPABSQbZwNR9TP3zS2k6JHDz0+qm0NOk9MskyQwOghY5u8PvxWqmQ5otFog8v7fVTOKnFplRbi7LpssRSZ0ClFRNkP3qNMnVqlFeDJU2j007VmLFixSM/9k=" alt="Image result for natiq cəfərli pia.az">

ABŞ-ın sanskiya siyasətinin onun öz gələcəyi üçün təhlükələr yaratdığını vurğulayan iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərlinin fikrincə, ABŞ-ın təklənməsi fonunda dolların dünyadakı dövriyyəsinə elə də ciddi təsir edəcəyi gözlənilmir. Buna baxmayaraq Natiq Cəfərlinin fikrincə ABŞ-ın İranla bağlı verdiyi son qərar onun gələcəyi üçün heç də yaxşı nəticələr vəd etmir:

“ABŞ-ın İranla bağlı verdiyi son qərar onun gələcəyi üçün heç də yaxşı nəticələr vəd etmir. Bu addım ABŞ-ın öz müttəfiqlərini itirməsi ilə nəticələnir. Rusiyaya qarşı sanksiyalar anlaşılan idi. Ona görə Avropa da sanksiyalara qoşulmuşdu. Çünki Rusiya Krımı işğal etmişdi. Rusiyanın bu məsələdə nə dərəcədə haqlı olub-olmamasından asılı olmayaraq, faktiki olaraq İkinci Dünya savaşından sonra Avropa xəritəsində bir ölkə digər ölkənin ərazisini işğal etdiyinə görə cəzalandırılmalı idi və bu cəzaların bir hissəsi iqtisadi sanksiyalardan  ibarət idi. 

Bu baxımdan ABŞ həmin sanksiyalara başlayarkən Avropa da paralel olaraq sanksiyalar tətbiq etməkdə israrlı oldu. Bu isə ABŞ və Avropanın Rusiya məsələsində eyni mövqedən çıxış etməsinə səbəb oldu. İranla bağlı vəziyyət isə bir qədər fərqlidir. İranın ABŞ-la iqtisadi əlaqələri olmasa da, xüsusən də 2015-ci ildən sonra altılıq ölkələrlə İran arasında müqavilələr imzalanması nəticəsində İranla Avropa ölkələri arasında kifayət qədər ciddi əlaqələr qurulub. Elə Fransanın təyyarə istehsal edən “Airbus” şirkəti son 1 ildə İrana 18 milyard dollarlıq təyyarə satıb və gələcəkdə 105 yeni təyyarənin alınması ilə bağlı ilkin müqavilə də bağlanıb. Həmçinin Fransanın “Peugeot” və  “Renova”  şirkətləri təqribən 4 milyard dollarlıq yatırım qoyub və yeni avtomobil zavodlarının tikintisi artıq yekunlaşmaq üzrədir. Almaniya da eyni dərəcədə ciddi yatırımlar qoyub və İrana böyük miqdarda məhsul satmağı düşünür. Çünki İran 80 milyon istehlakçıya sahib olan böyük bir bazardır. Bu bazarı Avropa itirərsə. Rusiya və Çin qazanacaq. 

Sözün hərfi mənasında İran ac bir bazardır. Yəni, uzun illər sanksiyalara məruz qalmış, texnologiyaları, avtomobil və təyyarə parkı köhnəlmiş bir bazardır. İlkin hesablamalara görə, Avropa şirkətləri yaxın 5 ildə İranla təqribən 250-300 milyard dollarlıq müqavilələr bağlamaq və iş görmək istəyirlər. Bildiyiniz kimi, Atom Enerjisi Üzrə Beynəlxalq Agentlik sayılan MAQATE agentliyi var  və agentlik İranın müqaviləyə uyub-uymamağını yoxlayırdı. MAQATE-nin son açıqlamalarına görə,  İran müqavilənin şərtlərində heç bir pozuntuya getməyib. Buna baxmayaraq ABŞ israrlı şəkildə İrana qarşı sanksiyaların tətbiq olunmasına qərar verdi. Lakin Avropa ölkələri bu qərara çox sərt təpki göstərdi. Çin və Rusiya da bu sanksiyalara qoşulmayacağını bəyan etdi. Çünki İranla anlaşmada həmin ölkələr də iştirak edirdi. Nəticədə isə bu məsələdə ABŞ bütün dünya ilə tərs düşüb. Bu isə ABŞ-ın bu regionda təklənməsinə səbəb olub.  

Çox maraqlıdır ki, Avropa uzun zamandır ki, ABŞ-a qarşı belə sərt mövqedə dayanmamışdı. Bir neçə gün öncə Fransa Xarici İşlər naziri Avropa ölkələrinin artıq bir qərar verməli olduğuna dair sərt bəyanat verdi. Bəyanata görə, Avropa ölkələri ya ABŞ-ın vassal olacaq, ya da müstəqil dövlət olaraq öz maraqları çərçivəsində bir siyasət yürüdəcəklər. NATO-dan əlavə hətta Avropa ölkələri  özünün müdafiə sistemini qurmağa da çalışır. Əslində belə bir sistemin olacağı ehtimalı da yüksəkdir. ABŞ doğrudan da dünyada çox güclü dövlətdir, 330 milyona yaxın əhalisi var, 15 trilyonluq bir  iqtisadiyyata sahibdir. Ancaq Avropa Birliyinin tamamını götürsək, 500 milyon əhalisi və  ABŞ iqtisadiyyatından da çox güclü iqtisadiyyatı var. Avropa bu gücündən istifadə edərək müəyyən müstəqil siyasət yürütməyə çalışacaq. 

Hesab edirəm ki, ABŞ-ın İrandan sonra atdığı addımlar Avropa ölkələri ilə əlaqələrində problemlərin yaşanmasına səbəb olacaq. Avropa Birliyi ölkələri ABŞ-ın sanksiyalardan silah kimi istifadə etməsinə qarşı çıxacaq. Rusiya da artıq bu işin içindədir və Avropa ölkələri ilə danışıqlara başlayıb. Bu birliyin nə dərəcədə normal olacağını indidən söyləmək çətindir, amma ən azından Avropa Birliyi ölkələri ABŞ-ın hər dediyi məsələ ilə razılaşmayacaq. Mənə elə gəlir ki, ABŞ-ın bu mənada ciddi sıxıntıları olacaq. 

Dollara gəlincə, bu məsələnin dollarla birbaşa əlaqəsi yoxdur. Çünki ABŞ dolları artıq ABŞ-a aid deyil. ABŞ-ın çap etdiyi dollar və ya dollar əməliyyatının cəmi üçdə biri ABŞ ərazisində istifadə olunur. Yerdə qalan üçdə iki hissəsi, təqribən 70%-ə qədəri dünya ölkələri tərəfindən mənimsənilib. Hətta müqavilələr, hüquqi aktlar, məhkəmə qərarları belə dollarla bağlanır. Düşünmürəm ki, dolların hegemonluğuna son qoyulsun. Lakin məlum vəziyyət getdikcə gərginləşərsə, Avropa ölkələri avronun daha da müstəqil hala gəlməsinə və dünyada dolları əvəz edə biləcək bir vəziyyətə gəlməsinə dair addımlar ata bilər. Ümumilikdə yaxın gələcəkdə dolların ciddi problem yaşayacağını düşünmürəm”. 

Gülşən ŞƏRİF

Şahidi olduğunuz hadisələri çəkib bizə göndərin!