Moskvanın bölgədə artan rolu regional aktyorlardan asılıdır
2017-ci il Rusiyanın Yaxın Şərq siyasəti üçün həqiqətən uğurlu idi. Suriyadakı hərbi kampaniya, Astanada Suriya mövzusunda danışıqlar, eləcə də Misir, Səudiyyə Ərəbistanı, Türkiyə və İranla ikitərəfli əlaqələr inkişaf etdi.
Rusiya artıq regionda bir aktyor kimi qəbul edilir, onunla qarşı-qarşıya gəlməkdənsə, əməkdaşlıq etmək daha yaxşıdır.
Əsas sütunlar
Ancaq çətin iqtisadi vəziyyət və qarşıdan gələn prezident seçkisinə görə, Rusiya Yaxın Şərqdəki təsirini artıra bilməz. Moskva aydın şəkildə başa düşür və öz regional siyasətini iki istiqamət üzrə həyata keçirmək istəyir: enerji təhlükəsizliyi, nüvə sənayesi və hərbi-texniki əməkdaşlıq.
2017-ci ildə Rusiya hərbisizləşdirilən zonaların yaradılması ilə tamamlanan Astana danışıqları üçün effektiv format yaratdı. Bu, zorakılığın əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına səbəb oldu və siyasi prosesinin irəli hərəkət etməsi üçün yaxşı əsas oldu.
Moskva Suriya münaqişəsində ABŞ və Səudiyyə Ərəbistanının oynadığı mənfi rolları minimuma endirdi. Vaşinqton hələ də Suriyaya dair hərtərəfli plana sahib deyil, Riyad isə Yəməndə müharibə ilə məşğuldur, daxili islahatlar həyata keçirir və Körfəzdəki rəqiblərlə mübarizə aparır.
Ancaq Suriya münaqişəsinin hərbi mərhələsi sona yaxınlaşdıqca, diqqət siyasi prosesdə olacaq. Bu dəyişiklik münaqişənin həllini asanlaşdırmır. Münaqişənin siyasi mərhələsi daha uzun ola bilər.
Heç bir ağrılı kompromis yoxdur
Rusiyanın Suriyadakı müttəfiqlərinə tam nəzarəti yoxdur. Suriya prezidenti Bəşər Əsəd hökuməti və İran özlərini hərbi münaqişədə qalib hesab edir, onlar Suriya müxalifəti ilə ciddi razılıqlara hazır deyil.
Son altı il ərzində Suriyaya böyük maddi sərmayə yatıran İran ABŞ, İsrail və Səudiyyə Ərəbistanı maraqlarına uyğunluq kimi qəbul edilə biləcək hər hansı ağrılı güzəştə getməyəcək.
Moskva öz müttəfiqlərinə təzyiqləri artırmaq məcburiyyətində olsa da, Şam və Tehran Rusiyanın təklif etdiyi təşəbbüsləri və ya onların maraqlarına uyğun olmayan planı asanlıqla sabotaj edə bilər. Moskvanın müttəfiqləri ilə anlaşması çətin olacaq.
Nəticə etibarilə, Rusiyanın onlarla qarşılıqlı təsir və qarşılıqlı əlaqə qura bilməməsi mümkündür.
Bundan əlavə, 2018-ci ildə müzakirə olunacaq ən həssas və çətin məsələlərə siyasi və konstitusiya islahatları, seçkilər, Əsədin taleyi, Suriyanın yenidən qurulması, ölkənin idarəetməsində kürdlərin rolu və xarici hərbi iştirakı daxildir.
Belə həssas məsələləri həll etmək üçün ciddi təşəbbüslərin yoxluğu regional aktyorlarda Rusiyanın münaqişəni həll edə bilməyəcəyi fikri yaradacaq.
Güclü ikitərəfli əlaqələr
Putin və Ərdoğanın il ərzində yeddi görüş keçirməsi Rusiya-Türkiyə münasibətlərinin tam səviyyəsi və dinamikasını vurğulayır. 2015-ci ildə Rusiya qırıcısının Türkiyə sərhədində vurulmasından sonra dondurulmuş əlaqələrindən təxminən iki il sonra, 2017-ci ildə Akkuyuda atom elektrik stansiyasının tikilməsi də daxil olmaqla, bir sıra böyük layihələr haqqında anlaşma imzalanıb.
Dekabrın sonunda Türkiyə Rusiyadan 2,5 milyard dollar dəyərində “S-400” hava müdafiə sistemlərinin dörd qismini alıb. İlk tədarüklər 2020-ci ilin mart ayına planlaşdırılır.
Rusiya, İran və Türkiyə liderlərinin Suriya münaqişəsini müzakirə etmək üçün görüşdüyü Soçidə atəşkəs rejimi və hərbisizləşdirilən zonaların yaradılması qərara alınıb.
Moskva və Ankaranın hələ də bəzi ixtilafları var. Əsasən Əsədin İdlibdəki üsyançı qruplara həmləsi, eləcə də Suriyanın şimalında kürdlərin muxtariyyət yaratmaq cəhdinə Rusiyanın dəstəyinə görə.
Bu fikir ayrılıqları Ankara ilə Moskva arasındakı müəyyən gərginliyə səbəb olub.
Qəbul edilən həll
İsrail – Suriyadakı münaqişə ilə bağlı Rusiya ilə birbaşa ünsiyyətə malik olan başqa bir regional aktyordur. Rusiya və İsrailin Suriyaya və İranın artan təsirinə dair fərdi baxışları var. İsrail Moskvanın Tehranı nəzarətdə saxlamasını istəyir.
Suriyanın cənub-qərbindəki ilk hərbisizləşdirilən zona İsraillə məsləhətləşmələrdə Rusiya, ABŞ və İordaniya arasında razılaşdırılıb. İranın Rusiya istehsallı “S-300” hava müdafiə sistemlərini “Hizbullah”a çatdırması İsrailin üçün ciddi cırnama mənbəyidir.
İsrailin Rusiya təsir alətləri var, vəziyyəti daha da çətinləşdirə biləcək bir addım kimi Suriyadakı İran hədəflərini vura bilər. Moskva üçün əsas problem Suriyada İsrailin maraqları nəzərə alınmaqla, İranın varlığını nəzərdə tutan qarşılıqlı məqbul həll tapmaqdır.
Rusiyanın hərbi görünüşü
Misir – demokratik yollarla seçilən ilk prezidenti 2013-cü ildə devrilən başlıca Yaxın Şərq ölkələrindən biridir. 2014-cü ildən etibarən Putin və Sisi yeddi (2017-ci ildə iki) görüş keçirib.
Moskva və Qahirə arasındakı siyasi, iqtisadi və hərbi-texniki sahədə əməkdaşlıq inkişaf edir. 2017-ci ildə Misirdə 25 milyard dollar dəyərində ilk nüvə elektrik stansiyası qurmaq üçün müqavilələr bağlanıb. Bundan əlavə, Rusiya və Misir bir neçə milyard dollarlıq silah razılaşmaları imzalayıb.
Ötən ilin noyabrında Rusiya və Misir iki ölkə tərəfindən hava məkanının və hava bazalarının birgə istifadəsi haqqında müqavilə layihəsini hazırlayıb. Əgər bu saziş 2018-ci ildə yekunlaşsa və imzalanarsa, bu, Şimali Afrikada Rusiya aviasiyası üçün hüquqi baza yaradacaq.
Misir Rusiyanın Suriyaya cəlb olunmasını yaxından izləyir və Moskvanın “terrorizmlə mübarizə”sini anlayışlı qarşılayır.
Suriyadakı müharibənin hərbi mərhələsinin sona çatması Rusiyaya daha çox ehtiyatların azad edilməsinə və regionda başqa yerlərdə işlətməyə imkan verəcək.
Rusiya baxımından Misir başlanğıc üçün yaxşı yerdir. Bundan başqa, 2017-ci il boyu orada Rusiya artıq Sidi Barranidə (Liviya sərhədinə yaxın Aralıq dənizi mahalı) öz xüsusi qüvvələri və hərbi məsləhətçilərinin kiçik toplusunu (həm rus və Misir rəsmiləri bunu təkzib etsə də) səfərbər edib. Sovet vaxtı da orada hərbi-dəniz bazası olub.
Bir çox rus analitikləri Moskva və Qahirə arasında gələcək hərbi əməkdaşlıq və 2018-ci ildə rusların Misir hərbi infrastrukturuna daxil olacağını gözləyir.
Daha da əhəmiyyətli olan budur ki, Misir – Liviyaya qapıdır.
Ənənəvi ABŞ tərəfdaşları
Rusiya-Səudiyyə münasibətləri heç vaxt səmimi olmasa da, 2015-ci ildən o, yaxşılaşmağa başlayıb. Bu üç mühüm hadisə ilə əlaqədardır: neftin qiymətinin qlobal azalması, Rusiyanın Suriyaya hərbi müdaxiləsi və Səudiyyə şahzadəsi Məhəmməd bin Salmanın hakimiyyətə gəlişi.
Nəticədə, ötən ilin oktyabrında Səudiyyə kralı Salman Rusiyaya tarixi səfər edib. İki tərəf energetika sahəsində olduqca sıx və effektiv koordinasiyaya malikdir. Səltənət Rusiyada bir neçə investisiya layihələrində iştirak etmək istəyir (təxminən 10 milyard $ sərmayə yatırmağı planlaşdırır) və Rusiyadan silah almaq danışıqları aparıb.
Moskva Səudiyyə Ərəbistanı ilə yaxşı münasibətlərin əhəmiyyətini qiymətləndirir. Riyad, həmçinin Rusiyanın regiondakı nüfuzunun artdığını qəbul edir. Bununla yanaşı, Səudiyyə Ərəbistanı İran və Rusiya arasındakı sıx əlaqələri Tehranla əlaqə kanalına sahib olmaq yolu hesab edə bilər.
Lakin Vaşinqtonun özü buna imkan verir, bu, ABŞ-ın maraqlarına zərər vermir. Bundan əlavə, 2018-ci ildə onun Yaxın Şərq böhranı dair hərtərəfli yanaşma qəbul edib-edə bilməyəcəyindən də çox şey asılıdır.
Tramp administrasiyasının belə bir planı görünmür. Amma ABŞ-ın İrana qarşı kəskin (yeni sanksiyalar və s.) addımları regionda vəziyyəti pisləşdirə bilər. Fələstin-İsrail gərginliyi də qalır. Bu, Rusiyanın bölgədəki siyasətinə mütləq təsir edəcək.
Moskvanın Yaxın Şərqdə artan rolu və nüfuzu əsasən regional oyunçulardan asılı olacaq. Rusiyadan gözləntilər doğrulmadıqda, o, etibarlı tərəfdaş kimi öz imicinə zərər verəcək və ehtimal ki, bölgədəki mövqeyini itirmə riski ilə üzləşəcək.
Tərcümə: Strateq.az
pia.az
Digərxəbərlər
Populyar xəbərlər
